Στο βιβλιο του Γαλλου καθηγητη Φιλοσοφιας, Σαρλ Πεπαν, "Οι φιλοσοφοι στο ντιβανι",
ο Φρουντ..ψυχαναλυει τον Πλατωνα, τον Καντ και τον Σαρτρ, ψηλαφιζοντας τις ρωγμες στη φιλοσοφια τους, τις εμμονες τους, οσα τους επηρεασαν, και οσα η Ψυχαναλυση αποκαλυπτει για αυτους, μεσα απο τα λογια τους. Ενα τρομερα ενδιαφερον βιβλιο, αποσπασμα του οποιου παραθετω παρακατω.
(Διαλογος μεταξυ Πλατωνα και Φρουντ)
Στο αποσπασμα αυτο, ο Πλατωνας βασανιζεται απο ενοχες διοτι θεωρει πως συνεβαλε στη σημερινη πνευματικη καταντια.
Κι εξηγει στον Φρουντ οτι ο Ιδεαλισμος του τελικα επικρατησε, μολονοτι καποιος μπορει να σκεφτει οτι η σημερινη εποχη ακολουθει τον ρεαλισμο και οχι τον Ιδεαλισμο του Πλατωνα
(Μια πολυ προχειρη και κακογραμμενη συνοψη του Ιδεαλισμου: Τιποτα απο ολα αυτα που ζουμε δεν ειναι πραγματικο. Ζουμε σε μια σπηλια κι αυτο που αντικρυζουμε δεν ειναι παρα σκιες κι αντανακλασεις του φωτος του πραγματικου κοσμου απεξω,
του κοσμου οπου υπαρχουν οι Ιδεες, κακεκτυπα κι απομιμησεις των οποιων βιωνουμε και κοιταζουμε εμεις στα τοιχωματα της σπηλιας)
"....Πλατωνας: Κατα τον ιδιο τροπο μπορει καποιος να προβαλει μια ενσταση λεγοντας μου πως η εποχη χαρακτηριζεται απο τη λατρεια του σωματος, οτι τα σωματα των μοντελων ειναι οι θεοτητες του σημερα και πως ολα αυτα καθε αλλο παρα πλατωνικα ειναι, κι εγω δεν ξερω τι αλλο ακομα, οτι παντου θριαμβευει η πορνογραφια, πεδιο στο οποιο δυσκολα μπορει να αναδειχθει η φιλοσοφια μου.
Ομως, για αλλη μια φορα, ποση αμβλυνοια!
Ολα αυτα τα μοντελα στις πασαρελες ειναι απαλλαγμενα απο τις φορμες που αποτελουν την ιδια τη ζωη, με ολο τον πλουτο και την ποικιλομορφια της. Στις πασαρελες αυτες, περισσοτερο απο
οπουδηποτε αλλου, η Ιδεα του ανθρωπινου σωματος ειναι αυτη που επιβαλλει μια τυραννια στα σωματα.
- (Φρουντ) Δεν εχετε αδικο
- (Πλατωνας) Κοιταξτε τα ματια ολων αυτων των κοριτσιων με τις τελειες αναλογιες: δεν υπαρχει
καμια επιθυμια στα ματια αυτων των κοριτσιων με τα μηχανικα ποδια. Τοπ μοντελ οπως λενε.
Ακριβως περι αυτου προκειται: αντι να αφεθουν να ζησουν και να χαρουν το σωμα τους, το πλαθουν
για να υπακουει στη τυραννια της Ιδεας, το πλαθουν για να βρισκονται στην κορυφη, κατεχομενες
απο μενος θανατηφορο...
- (Φρουντ) Προκειμενου να αντιστοιχει στην ιδεα που εχουν σχηματισει στο μυαλο τους..
-(Πλατωνας) Να αντιστοιχει στην ιδεα που βρισκεται στον κοσμο των Ιδεων. Ακριβως!
(................)
-(Πλατωνας) Αλλωστε, τα πιο περιζητητα κοριτσια ειναι αυτα που καταφεραν να μην εχουν απολυτως τιποτα στο βλεμμα, να ειναι εντελως εξαυλωμενες, για να παραπεμπουν οσο πιο αμεσα στην απολυτη Ιδεα του Καλλους. Ολες αυτες οι επιδειξεις μοδας μου θυμιζουν καθε φορα αυτο που ειχα βαλει να
χαραξουν στο αετωμα του κτιριου της Ακαδημιας μου, απευθυνομενος σε εκεινους τους μαθητες
η επισκεπτες, που ειχαν τη προθεση να εισελθουν: "ΟΥΔΕΙΣ ΑΓΕΩΜΕΤΡΗΤΟΣ ΕΙΣΙΤΩ".
Κανεις δε μπαινει εδω μεσα λοιπον, αν δεν ειναι εραστης των ιδανικων αναλογιων,
της γεωμετρικης αληθειας των αναλογιων και οχι των ιδιων των σχηματων, οχι των ιδιων των
σωματων με τις ιδιαιτεροτητες τους, τον ιδιαιτερο ογκο τους. Ωραια φιλοσοφια ζωης!
Αλλα η ζωη....
(......)
-Η ζωη δεν ειναι γεωμετρια...Και η πορνογραφια....ειναι μαλλον φοβος για το σεξ παρα σεξ: ειναι το σεξ εξ αποστασεως, αυτο το σεξ πισω απο την οθονη του υπολογιστη η της τηλεορασης μας.
- (Φρουντ) Γιατι μου μιλησατε για τη πορνογραφια;
-(Πλατωνας) Επειδη αρκει να δει κανεις ολες τις μορφες που μας επιβαλλει η πορνογραφια,
για να καταλαβει πως κι εδω, για ακομη μια φορα, υπακουμε ξανα σε μια προσδιορισμενη Ιδεα
για το Σεξ.
-(Φρουντ) Μια Ιδεα για το σεξ;
(Πλατωνας) Μια Ιδεα τυραννικη, απολυταρχικη, που πεφτει απο τον ουρανο της καταναλωτικης κοινωνιας. Τι κανουν οι ανδρες στις μερες μας οταν γνωριζουν γυναικες; Προσπαθουν να αναπαραγουν τις μορφες που επιβαλλει η πορνογραφια, ετσι ειναι απολυτα σιγουροι πως δε θα συναντησουν το αγνωστο, δε θα προσκρουσουν σε μια πραγματικοτητα που θα μπορουσε να τους αιφνιδιασει, να τους αναγκασει να αλλαξουν τη γνωμη που εχουν σχηματισει για τον εαυτο τους,
παιρνουν τα σωματα των γυναικων για να τους επιβαλλουν τις προτυπες μορφες της νεας πορνογραφικης νορμας και στην περιπτωση αυτη προκειται και παλι για σωματα πλασμενα απο την
Τυραννια των Ιδεων.
-(Φρουντ) Θελετε να πειτε πως ειναι ιδεαλιστες με τον τροπο τους, οτι ειναι ομηροι μιας συγκεκριμενης ιδεας περι σεξουαλικοτητας..
-(Πλατωνας) Απολυτα! Οχι μονο ομηροι, αλλα δεμενοι και μαλιστα με λουρι!
-(Φρουντ) Δε ξερω αν ο Ιδεαλισμος...
-(Πλατωνας) Μα αυτος ειναι ο ακριβης ορισμος του ιδεαλισμου: να μην επαφιεται κανεις στη συναντηση του με το πραγματικο για να ανακαλυψει πως να πραξει, αλλα να ανατρεχει παντα
και για τα παντα σ'αυτο που η πραξη του θα επρεπε να'ναι, δηλαδη σε μια ιδεωδη προυπαρχουσα νορμα. Ο τροπος με τον οποιο οι ανθρωποι βιωνουν τον ερωτα δεν ειναι τιποτε αλλο απο αυτο το
οποιο παροτρυνα σε ολους τους ανθρωπους να κανουν στο Συμποσιο.
-(Φρουντ) Στο Συμποσιο;
(Πλατωνας) Ναι, στο εργο μου, το Συμποσιο. Τι αλλο μπορει να σημαινει το να αγαπας μια Ιδεα
δια μεσω του ποθου, του ποθου που νιωθεις για ενα σωμα; Οτι η αληθεια βρισκεται αλλου και οχι
μεσα σ'αυτο το μοναδικο σωμα, σ'αυτη τη μοναδικη στιγμη. πως δε βρισκεται σ'αυτο το σωμα,
που κινειται οπως κανενα αλλο, αλλα στην Ιδεα αυτου του σωματος του σεξ η του καλλους.
Ιδεα που επεσε απο τον ουρανο και μου επεβληθη. Και τι αλλο ζουν αυτα τα παιδια της πορνογραφικης εποχης, που δε ξερουν αλλον τροπο να αγαπηθουν περα απο το να μιμουνται
μια επιβαλλομενη νορμα; Οσο πιο πολυ κοιταζω ετουτη την εποχη, τοσο μεγαλυτερη ενοχη νιωθω.
- (Φρουντ) Ναι, ενοχη. Αλλα, γιατι ενοχη;
-(......) (Πλατωνας) Ενοχη
για τουτη την τυραννια η οποια επεβληθη στο σωμα των ανθρωπων εξαιτιας μιας Ιδεας για το σωμα.
Οι ανδρες παιρνουν Viagra για να εχουν ολοι την ιδια στυση, οι γυναικες παιρνουν την ορμονη
DHEA για να εχουν ολες την ιδια επιδερμιδα, κανουν προσθετικη μαστου για να εχουν ολες το ιδιο στηθος, να φαινονται το ιδιο νεες...
Παντου συναντα κανεις την ιδια λατρεια για μια ορισμενη ιδεα του σωματος, παντου το ιδιο μισος για το πραγματικο σωμα. Ενα σωμα ειναι παντοτε διαφορετικο απο καποιο αλλο, μπορει να ειναι ατελες και πλαδαρο, ομως ακομα και τοτε, πισω απο τη πλαδαροτητα υπαρχει η ζωη, ενω στην αλλη περιπτωση υπαρχει ο θανατος, ναι, οντως ο θανατος ειναι αυτος που ανορθωνει τα στηθη με το νυστερι, ο θανατος ειναι παλι αυτος που φουσκωνει τα χειλη με ενεσεις,
ειναι ο θανατος, επειδη προκειται για αρνηση της ζωης ετσι οπως εχει,
με τους κυκλους της και τις επαναληψεις της,
ειναι η αρνηση της ζωης κατα τον ιδιο τροπο που για πρωτη φορα εγω την ορισα στη φιλοσοφια μου,
"ΦΙΛΟΣΟΦΩ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΠΕΘΑΝΩ", εγω το ειπα αυτο, ετσι δεν ειναι;
- (Φρουντ) Ετσι ειναι. Εσεις το ειπατε
(.......)
-(Πλατωνας) Πρεπει να μισει κανεις το σωμα του για να αρνειται κατ'αυτο τον τροπο να το δει να γερναει, να αρνειται να δει την ιδιαιτερη ομορφια του, να το κακοποιει ετσι θελοντας να του επιβαλλει μια ιδεα. Κι αυτο το μισος για το σωμα, εγω το επινοησα: πρωτος στην Ιστορια, σκεφτηκα το σωμα με τοσο ευρυ τροπο, ευρυ σα την αβυσσο που καταπινει τα παντα και καταπινει ακομα και τον εαυτο της, σαν ενα τοπο οπου η ψυχη ξεβραζεται, σαν μια φυλακη στην οποια η ψυχη καταληγει, οπου η αιωνιοτητα της βρισκεται εγκλωβισμενη.
Αντιθετα, το να αγαπα κανεις το σωμα του, να το αγαπαει πραγματικα, σημαινει πως αγαπα ολα τα σωματα, με τις διαφορες και τις ατελειες τους. Αυτο που αποκαλουμε λατρεια του σωματος ειναι ενα μισος για ολα τα σωματα και τις ιδιαιτεροτητες τους, ειναι μια λατρεια οχι για το σωμα
αλλα για ενα ειδωλο, για την Ιδεα του σωματος.
-(Φρουντ) Ωστε, λοιπον, δεν υπαρχει τιποτα περισσοτερο πλατωνικο απο τη λατρεια του σωματος..
-(Πλατωνας) Οντως. Η λατρεια του σωματος ειναι ενα ιδεαλιστικο παθος.
Τι να πρωτοσχολιασεις σε ενα τοσο γονιμο και πλουσιο αποσπασμα;
Απο τη Καταναλωση, τον Μιμητισμο, την επιβεβλημενη απο τη Θεα-Αγορα, Ομοιομορφια,
τον φοβο για τον θανατο (που καταληγει παντα σε φοβο για τη ζωη) και τον κοσμο του μοντελινγκ.
Πριν λιγα χρονια, επεσαν στα χερια μου κατι τευχη του Ιταλικου και Γαλλικου Vogue,
και παρατηρησα τις φωτογραφησεις, το concept και τα γνωστα μοντελα στις σελιδες τους.
Εκανα ακριβως την ιδια σκεψη: Αυτο που αντικρυζα ηταν ο θανατος.
Σωματα λιποσαρκα και προσωπα αποστεωμενα, ανεστραμμενοι Αγιοι του Τιποτα, η μαλλον ουτε καν ανεστραμμενοι, γιατι το αντιθετο του Αγιου θα ηταν κατι το δαιμονικο, μα τιποτα εστω
το δαιμονικο δεν υπηρχε εκει: Εκει υπηρχε μονο ο θανατος.
Ενας πινακας ζωγραφικης που απεικονιζε τη Νεκρη Φυση, αλλα τη θεση των αντικειμενων και των τοπιων, ειχαν παρει τα πεθαμενα μοντελα. Ειχε αφαιρεθει με χειρουργικη ακριβεια η σεξουαλικοτητα, το παλλομενο σωμα, η ιδια η ζωη. Βλεμματα που δεν αντικρυζαν μονο το Τιποτα,
βλεμματα που ηταν Τιποτα τα ιδια.
Ενα Τελετουργικο για να απωθηθει η ιδεα του Θανατου...οταν φοβομαστε κατι, εχουμε τη ταση να το αναπαριστουμε συνεχως μεσα απο τις πραξεις μας, και να βασανιζουμε τη σκεψη μας μεσα του.
Φοβομαστε τον θανατο τοσο πολυ, ωστε καταληγουμε να ζουμε καθε μερα στην ασφυκτικη αγκαλια του, σα τον Υποχονδριο που φοβαται τοσο πολυ μηπως πεθανει και καταληγει στο να βλεπει καθε τρεις και λιγο τον γιατρο, να τον ρωτα αν ειναι καλα, μονο και μονο για να ακουσει τη καθησυχαστικη απαντηση του γιατρου "ΔΕΝ ΕΧΕΙΣ ΤΙΠΟΤΑ"
Αυτος ειναι ο συσχετισμος και στο μοντελινγκ. Η μοδα πριν λιγα χρονια ηταν τα μοντελα να φωτογραφιζονται μεσα σε..ψυγειο κρεατων, ποζαροντας πλαι σε σφαγμενα γουρουνια η αρνια!
(Η με ..μπριζολες να καλυπτουν το σωμα τους, αλα lady-gaga)
Νεκρη σαρκα, νεκρη καρδια...απωθωντας τον θανατο...
ομως, οπως εγραψε και ο Λακαν,
"ΤΟ ΑΠΩΘΗΜΕΝΟ ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ"... αυτο που απωθουμε, ερχεται παντα ξανα μεσα στο νου για να μας βασανισει, αλλοτε μεταμφιεζομενο, αλλοτε με ανεστραμμενη μορφη.
Και η καταληξη ειναι παντα κοινη: Αυτος που φοβαται τον θανατο, ουσιαστικα φοβαται τη ζωη.
Αυτος που τρεμει μηπως πεθανει, ουσιαστικα τρεμει μπροστα στη σκεψη οτι πρεπει να ζησει, να χαρει, να απολαυσει.
Ο Μπρους Φινκ γραφει οτι η υστερικη (συνηθως ειναι γυναικα) αναρωτιεται για το φυλο της,
ενω ο ιδεοψυχαναγκαστικος (συνηθως ειναι αντρας) αναρωτιεται για το αν ειναι ζωντανος η νεκρος.
(Υστερια-Ιδεοψυχαναγκασμος-Φοβια, οι κατηγοριες των νευρωσεων)
Παρατηρωντας τα τελευταια γεγονοτα, ακουγοντας τα τελευταια νεα, επιβεβαιωνεται ο ρολος του θεατη που εχουμε επιλεξει: Στριμωγμενοι στη γωνια μας, αναρωτιομαστε για το αυριο που θα ξημερωσει, αναρωτιομαστε για το αν θα βρουμε δουλεια, αναρωτιομαστε για το αν θα κρατησουμε τη δουλεια που εχουμε, αναρωτιομαστε ποσο ακομα θα αναρωτιομαστε ,
αναρωτιομαστε γιατι δεν αντιδραμε, αναρωτιομαστε γιατι δε θελουμε κατα βαθος να αντιδρασουμε, αναρωτιομαστε ποια θα ηταν η καλυτερη αντιδραση, αναρωτιομαστε αν αυτοι που κρατανε στα χερια τους τις τυχες του πλανητη θα φιλοτιμηθουν να "κανουν κατι και για τον λαο",
αναρωτιομαστε για τοσα πραγματα,
αλλα στο βαθος, ολες αυτες οι αναρωτησεις δεν ειναι παρα η προεκταση του ενος και πρωταρχικου ερωτηματος, του ερωτηματος του ψυχαναγκαστικου
αραγε ειμαστε ζωντανοι η νεκροι;
Αραγε, εχει μεινει καθολου αιμα στις φλεβες μας η μας εστιψαν, το ηπιαν και τωρα αντικρυζουμε στον καθρεπτη ενα φαντασμα;
Κι αυτη η συνεπεια της σκεψης μας, ειναι παρα πολυ βολικη και δικαιολογει την αδρανεια οχι μονο στη πραξη αλλα και στη σκεψη,
αλλωστε ενα φαντασμα, ενας νεκρος, δε μπορει να σκεφτει, δε μπορει να δρασει.
Επομενως δε φταιμε εμεις για την ακινησια..φταιει το οτι εχουμε πεθανει.
Το κακο εδω ειναι οτι δεν εχουμε πεθανει.
Το ακομα χειροτερο, ειναι οτι στον καθρεπτη δεν αντικρυζεις αυτο που πραγματικα στεκεται απεναντι, αλλα αυτο που εσυ νομιζεις οτι στεκεται.
